PokrójRoślina zielna osiągająca wysokość zwykle 10–25 cm[13], rzadko do 40 cm[10], o pędzie od nasady rozgałęzionym, wzniesionym lub rozesłanym i podnoszącym się łukowato ku górze, dołem zielonym, górą często zabarwionym na fioletowo. Łodyga czterokanciasta naga lub owłosiona na krawędziach[14]. Włoski proste lub rozgałęzione, między nimi obecne są bardzo krótkie włoski gruczołowate[15].LiścieUlistnienie nakrzyżległe, liście ogonkowe, przy czym dolne na ogonkach dłuższych, osiągających od 1,5 do 3,5 cm, górne o ogonkach krótkich – o długości do 5 mm, czasem niemal siedzące[14]. Blaszki u nasady nie zbiegają po ogonku[10]. Blaszka sercowatojajowata lub okrągława, karbowana, z ząbkami wciętymi nie głębiej niż na 2 mm, po obu stronach w różnym stopniu owłosiona. Osiąga od 0,5 do 3,5 cm długości (rzadko do 6 cm) i od 0,5 do 3 cm szerokości (rzadko do 4 cm)[15].KwiatyObupłciowe, wyrastają skupione po 4–18 w nibyokółkach[15][14][4], przy czym nibyokółki są gęsto skupione w górze łodygi[15]. U nasady kwiatu wyrastają przysadki i podkwiatki o długości kilku mm. Kielich jest trwały, ma długość do ok. 10 mm, z czego w dolnej połowie działki są zrośnięte w rurkę, a w górnej wyciągnięte w szydlaste ząbki o zbliżonej długości do rurki. Kielich często jest fioletowo nabiegły, nagi lub słabo owłosiony. Korona jasnoróżowa do ciemnopurpurowej[14][15], rzadko biała[4], wyraźnie grzbiecista, dwuwargowa, o długości do 2 cm (zwykle 7–17 mm[15]). Rurka korony prosta i cienka, zwykle nie dłuższa od ząbków kielicha, wewnątrz ma pierścień włosków. Dolna warga z ciemniejszymi plamami, trójłatkowa, z łatką środkową zwężoną u nasady, a na szczycie wyciętą, z bocznymi łatkami szerszymi niż dłuższymi[14]. Górna warga hełmiasto sklepiona i od zewnątrz owłosiona[9]. Pręciki cztery o nitkach nagich lub w górze owłosionych, z pylnikami fioletowymi lub czerwonymi, biało omszonymi[14][15]. Szyjka słupka naga, długości korony[15].OwoceCztery szare rozłupki o odwrotnie jajowatym, trójgraniastym kształcie, o długości ok. 2,5 mm, gładkie lub pomarszczone. Dojrzewają w rozszerzającym się w czasie owocowania kielichu[14]. U nasady nasion znajduje się drobny elajosom[16].
Gatunki podobne
- Jasnota pośrednia L. confertum występująca w północnej Europie (Niemcy, kraje bałtyckie, Skandynawia)[17]. Z Polski podana z Pomorza i Wielkopolski jako L. hybridum Vill. subsp. intermedium (Fries) Gams.[14][18] oraz L. mollucellifolium Fries.[10] Liście dość głęboko karbowane, czasem też wcinane[19], górne są siedzące[20]. Wyróżnia się koroną osiągającą 2–2,5 cm długości (u L. purpureum i L. hybridum poniżej 2 cm) oraz kielichem w czasie kwitnienia osiągającym 1 cm, z ząbkami dłuższymi od rurki[17]. Korona purpurowoczerwona[14]. Roślina niemal bez woni[21].
- Jasnota mieszańcowa[22], j. mieszaniec[10] L. hybridum występuje w całym zasięgu L. purpureum, w Polsce rzadko na północy i zachodzie[10]. Gatunek zmienny. Liście ma głęboko karbowane i często też wcinane[19], górne mają blaszkę zbiegającą po ogonku[10]. Roślina niemal bezwonna i w gardzieli korony zwykle bez włosków[10].
- Jasnota plamista L. maculatum jest większa – osiąga do 60 cm wysokości i ma większe kwiaty – od 1,5 do 3 cm długości, ale mniejsze okazy mogą się mylić – różnią się rurką korony zawsze zgiętą i wyraźnie zwężoną u nasady (u jasnoty purpurowej rurka jest jednakowo cienka i prosta na całej długości). Poza tym jasnota plamista to bylina z kłączem i rozłogami, których nigdy nie wytwarza jasnota purpurowa[14][10].